برنامه اقدام مخاطره گردوغبار و طوفان گردوخاک_ سازمان حفاظت محیط‌زیست

برنامه اقدام مخاطره گردوغبار و طوفان گردوخاک، مجموعه تكالیف و وظایف سازمان حفاظت محیط‌زیست است که برگرفته از مواد و بندهاى قانون مدیریت بحران و با توجه به حدود وظایف دستگاه‌ها و اقدامات اولویت‌دار است كه اجراى آن‌ها با هدف كاهش خطر حوادث و سوانح ضرورت دارد. از آنجا كه برنامه ملی كاهش خطر حوادث و سوانح، رویكرد پیشگیرانه در برابر خسارات و تلفات مخاطرات طبیعی و انسان‌ساز را دنبال می‌کند، مجموعه تكالیف و وظایف دستگاه‌های مشمول قانون مدیریت بحران در این برنامه بر همین اساس تدوین گردیده است. ضرورت دارد این موارد كلی مورد توجه كلیه دستگاه‌های اجرایی دولتی و غیردولتی و نهادهاى عمومی قرار گیرد.
تدوین اقدامات، توسط گروه‌های تخصصی تشکیل‌شده در كمیته كاهش خطر حوادث و سوانح صورت گرفته است. هر یك از گروه‌های تخصصی در ارتباط با یك مخاطره خاص به مطالعات قوانین، مقررات، طرح‌ها، برنامه‌ها و دستورالعمل‌های موجود در ارتباط با آن مخاطره پرداخته است و با در نظر گرفتن شرایط كنونی كشور، شرایط هر مخاطره و با توجه به حوزه وظایف و اختیارات دستگاه‌های مختلف موضوع ماده ٢ قانون مدیریت بحران كشور به تدوین اقدام‌های اولویت‌دار پرداخته است. در طول تدوین این اقدام‌ها، تیم‌هاى تخصصی جلسات مشتركی با نماینده‌های دستگاه‌های مختلف برگزار کرده‌اند تا در كنار حصول اطمینان از ضرورت پرداخت به هر اقدام، هماهنگی‌های لازم با دستگاه‌ها در ارتباط با حوزه وظایف و مسئولیت آن‌ها نیز انجام گیرد.
در رخداد مخاطرات، تعدادى از دستگاه‌ها مسئولیت مستقیم اقدام و ارائه خدمات به‌صورت سرویس‌دهی مستقیم دارند و تعدادى دیگر تحت تأثیر مخاطره آسیب‌پذیر هستند. ضرورت دارد با هدف ارائه خدمات به بهره‌برداران و سایر دستگاه‌های نیازمند، تدابیر و اقدامات پیشگیرانه‌ای توسط دستگاه مسئول مورد توجه قرار گیرد. كلیه دستگاه‌های مشمول قانون موظف هستند در برابر كلیه مخاطرات متنوع تهدیدكننده دارایی‌های آن‌ها، اقدامات پیشگیرانه‌ای را با هدف كاهش خطر در حوزه مسئولیتی خود انجام دهند.
در فرایند مدیریت خطر و اتخاذ اقدامات پیشگیرانه با هدف كاهش خطر حوادث و سوانح، تحلیل خطر (شناخت خطرها، شامل ارزیابی مخاطره‌ها و ابعاد آن‌ها، شناخت، تحلیل آسیب‌پذیری‌های محتمل و شناسایی در معرض قرارگیری‌ها) و اقدامات كاهش خطر دو مرحله بنیادین هستند. ضرورت ویژه دارد كه دستگاه‌های مشمول قانون در اتخاذ رویكردها و اجراى اقدامات پیشگیرانه دو مرحله مهم مذكور اهتمام نمایند.
در برنامه اقدام تعدادى از دستگاه‌ها مسئول و تعدادى به عنوان همكار یا پشتیبان تعریف‌شده‌اند. ضرورت دارد كه دستگاه مسئول در تدوین برنامه عملیاتی، در صورت نیاز به همكارى دستگاه دیگر توافق و تفاهم‌های اولیه را انجام داده باشد. در این راستا، سازمان مدیریت بحران كشور مسئولیت هماهنگی و هم‌افزایی فی‌مابین دستگاه‌ها را خواهد داشت. دستگاه مسئول می‌تواند با توجه به تشخیص بالاترین مقاوم مسئول آن دستگاه، کارگروه‌های تخصصی تشكیل داده و با مسئولیت خود نسبت به هماهنگی‌های لازم اقدام نماید. همچنین باید هزینه‌های همكارى و پشتیبانی در ردیف برنامه‌های عملیاتی سالانه دستگاه‌های همكار و پشتیبان لحاظ گردد كه پس از تأیید سازمان مدیریت بحران به سازمان برنامه و بودجه اعلام می‌شود. در ادامه اقدامات اولویت‌دار با مسئولیت سازمان حفاظت محیط‌زیست در مخاطره گردوغبار و طوفان گردوخاک، ارائه شده است.

هدف 1: بهبود نظام حكمرانی و توسعه ظرفیت‌ها با تأكید بر مدیریت یكپارچه و هماهنگ
اقدام اولویت‌دار: توسعه همکارى‌ها و برقرارى ارتباط بین برنامه‌هاى استانی، ملی و منطقه‌اى مدیریت طوفان‌هاى گردوخاک با مراکز تخصصی مرتبط در داخل و خارج از کشور
خروجی مورد انتظار: مدیریت هماهنگ
دستگاه/ های همکار: وزارت راه و شهرسازى (سازمان هواشناسی کشور)، وزارت جهاد کشاورزى (سازمان مراتع، جنگل‌ها و آبخیزدارى کشور)
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان برنامه و بودجه، سازمان مدیریت بحران کشور

اقدام اولویت‌دار: بازنگرى دستورالعمل به‌منظور تعیین اقدامات پیشگیرانه جهت کاهش خسارات و ایجاد هماهنگی
خروجی مورد انتظار: تدوین دستورالعمل کاهش خسارت
دستگاه/ های همکار: وزارت راه و شهرسازى (سازمان هواشناسی کشور)، وزارت جهاد کشاورزى (سازمان مراتع، جنگل‌ها و آبخیزدارى کشور)، سازمان مدیریت بحران کشور
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان برنامه و بودجه

اقدام اولویت‌دار: تنقیح قوانین، تعیین قوانین ناسخ و منسوخ و ساماندهی قوانین پراکنده و غیرمنسجم در خصوص مدیریت گردوغبار و طوفان گردوخاک در کشور (با تأکید بر پیشگیرى و مدیریت خطر)
خروجی مورد انتظار: وضع قوانین جامع، یکپارچه و منسجم
دستگاه/ های همکار: وزارت راه و شهرسازى، وزارت جهاد کشاورزى
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان برنامه و بودجه، سازمان مدیریت بحران کشور

هدف 2: تحقق تصمیم‌سازی، تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری در مدیریت بحران بر مبناى درك صحیح و همه‌جانبه از خطر
اقدام اولویت‌دار: انجام پژوهش‌هاى مختلف در خصوص روش‌هاى کاهش و کنترل گردوغبار و طوفان گردوخاک با همکارى دانشگاه‌ها و مراکز علمی در داخل و خارج کشور
خروجی مورد انتظار: ارتقاى شناخت، نوآورى، فناورى و پژوهش‌هاى بنیادى و کاربردى
دستگاه/ های همکار: وزارت راه و شهرسازى (سازمان هواشناسی کشور)، وزارت جهاد کشاورزى (سازمان مراتع، جنگل‌ها و آبخیزدارى کشور)، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (سازمان آموزش فنی و حرفه‌اى کشور)
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان برنامه و بودجه، سازمان مدیریت بحران کشور

اقدام اولویت‌دار: بررسی عوامل مؤثر در شکل‌گیری و پیدایش گردوخاک و همچنین بررسی اثرات متقابل تغییر اقلیم و پیدایش پدیده‌هاى شدید گردوخاک
خروجی مورد انتظار: کاهش اثرات پدیده گردوخاک
دستگاه/ های همکار: وزارت راه و شهرسازى (سازمان هواشناسی کشور)، وزارت جهاد کشاورزى (سازمان مراتع، جنگل‌ها و آبخیزدارى کشور)
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان برنامه و بودجه، سازمان مدیریت بحران کشور

اقدام اولویت‌دار: تدوین دستورالعمل‌ها، تهیه نرم‌افزار‌ها و سخت‌افزارهای موردنیاز جهت پایش پدیده گردوغبار
خروجی مورد انتظار: دستورالعمل، نرم‌افزار
دستگاه/ های همکار: وزارت راه و شهرسازى (سازمان هواشناسی کشور)، وزارت جهاد کشاورزى (سازمان مراتع، جنگل‌ها و آبخیزدارى کشور)
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان برنامه و بودجه، سازمان مدیریت بحران کشور

اقدام اولویت‌دار: تعریف، تدوین و اجراى دوره‌هاى آموزشی اختصاصی براى مدیران و کارشناسان دستگاه‌های اجرایی و مجریان ذی‌ربط در ارتباط با گردوغبار و طوفان گردوخاک
خروجی مورد انتظار: کاهش خطر، افزایش کارآمدی دستگاه‌های اجرایی
دستگاه/ های همکار: وزارت راه و شهرسازى (سازمان هواشناسی کشور)، وزارت جهاد کشاورزى (سازمان مراتع، جنگل‌ها و آبخیزدارى کشور)، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (سازمان آموزش فنی و حرفه‌اى کشور)
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان برنامه و بودجه، سازمان مدیریت بحران کشور

اقدام اولویت‌دار: تعلیم و آموزش بدو خدمت و ضمن خدمت براى کارکنان دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط و عامه مردم در خصوص پدیده‌هاى حدى گردوغبار در مقیاس‌هاى مکانی و زمانی متفاوت و نیاز‌ها و الزامات فناورى براى این پدیده
خروجی مورد انتظار: ارتقاى دانش کارکنان و عامه مردم
دستگاه/ های همکار: وزارت راه و شهرسازى (سازمان هواشناسی کشور)، وزارت جهاد کشاورزى (سازمان مراتع، جنگل‌ها و آبخیزدارى کشور)
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان برنامه و بودجه، سازمان مدیریت بحران کشور

اقدام اولویت‌دار: تولید محتوا و برنامه‌هاى آموزشی در ارتباط با مخاطره گردوغبار و طوفان گردوخاک
خروجی مورد انتظار: ارتقاى دانش عمومی
دستگاه/ های همکار: وزارت علوم، تحقیقات و فناورى، وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزى، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (سازمان آموزش فنی و حرفه‌اى کشور)، وزارت راه و شهرسازى
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان برنامه و بودجه، سازمان مدیریت بحران کشور

هدف 3: پاسخ مؤثر به حوادث و سوانح و بازسازى با مشارکت مردم در تمامی ابعاد کالبدى، اقتصادى، اجتماعی، نهادى و محیط زیستی
اقدام اولویت‌دار: تهیه دستورالعمل به‌منظور نگهدارى از زیرساخت‌هاى موجود در مناطق سانحه خیز
خروجی مورد انتظار: تأمین پایدارى زیرساخت‌هاى حیاتی
دستگاه/ های همکار: وزارت راه و شهرسازى (سازمان هواشناسی کشور)، وزارت جهاد کشاورزى (سازمان مراتع، جنگل‌ها و آبخیزدارى کشور)
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان برنامه و بودجه، سازمان مدیریت بحران کشور

هدف 4: تحقق جامعه‌محورى مدیریت بحران
اقدام اولویت‌دار: ایجاد و سازمان‌دهی گروه‌هاى مردمی در قالب تشکل‌هاى صنفی و آموزش کنشگر‌هاى داوطلب در حوزه سازگارى و کاهش اثرات ناشی از گردوغبار
خروجی مورد انتظار: گروه‌ها و تشکل‌هاى غیردولتی متخصص در حوزه سازگارى و کاهش اثرات ناشی از گردوغبار
دستگاه/ های همکار: سازمان مدیریت بحران کشور، وزارت کشور (سازمان شهردارى‌ها و دهیارى‌هاى کشور)، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (سازمان آموزش فنی و حرفه‌اى کشور)
دستگاه/ های پشتیبان: سازمان برنامه و بودجه، وزارت کشور